Demans, bilişsel gerileme ile karakterize edilen bir dizi hastalık için bir şemsiye terimdir ve daha sonra Alzheimer hastalığı, bu şemsiye altındaki en yaygın bunama türüdür”. Dolayısıyla, ilişkili olsalar da, birbirinin yerine geçebilecek terimler değildirler.

Dünya Sağlık Örgütüne göre demansı olan kişilerin yüzde 60 - 70’inin Alzheimer hastalığı olduğu tahmin ediliyor. Bununla birlikte, bunama vakalarının geri kalan %30 ila %40’ı çok çeşitli sebeplerden karşımıza çıkar. Örneğin, vasküler demans, Lewy cisimli demans, frontotemporal demans, travmatik demans, bulaşıcı bir hastalıkla ilişkili demans ve hatta alkole bağlı demans vardır. “Bunların her birinin beyinde kendine özel etkileri vardır – kendine özgü ayırt edici özellikleri, yakınmaları ve seyri var, bazen birlikte de ortaya çıkabilirler. Demans, bilişi bozan herhangi bir durumu ifade eden bir şemsiye terimdir, ancak beyin gücünü engelleyebilecek birçok koşul vardır. Alzheimer en yaygın olanıdır.

Alzheimer, başlangıcında, diğer demans türlerine göre öğrenmenizi ve hafızanızı daha fazla etkileme eğilimindedir, planlamanızı veya konuşma dağarcığını etkileme olasılığı daha yüksektir. Alzheimer hastalığı olan bir kişinin beyninde, sinir hücreleri arasında beta amiloid protein parçalarının yanı sıra hücrelerin içindeki protein tau yumakları birikimleri vardır.

Bilim adamları, bu plakların ve düğümlerin Alzheimer hastalığına nasıl yol açtığını tam olarak bilmiyorlar, ancak sinir hücreleri arasındaki iletişimi bozdukları ve normal hücre süreçlerine müdahale ettiklerine inanılıyor. Hastalık ilerledikçe ve beynin daha fazla kısmı etkilendiğinde, kişi davranış değişiklikleri, kafa karışıklığı, sanrılar ve konuşma veya yürüme güçlüğü yaşayabilir. Diğer demans türleri, beynin hangi bölümlerinin etkilendiğine bağlı olarak farklı şekilde ilerleyebilir.

Alzheimer bir demans çeşididir ancak her demans Alzheimer değildir. Alzheimer hastalığı dışında demansa neden olan bir çok hastalık ve durum vardır. Alzheimer’da hastanın en çok ve ilk olarak hafızası etkilenir. Zaman içinde bu unutkanlığa yön bulamama, giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozuklukları eklenir.

Bu hastalık için en önemli risk faktörü ileri yaştır. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı yaş ile artmaktadır. 65 yaş üstü popülasyonda yaklaşık %8 iken, 85 yaş üzerindeki kişilerde sıklığı %17’dir.

Öncelikle hasta ve onu iyi gözlemleyen bir yakını ile görüşme yapılmaktadır. Bu görüşmede, kişinin hayatında nelerin değiştiği, neleri unuttuğu sorgulanmalıdır. Ardından, çeşitli testler ile bilişsel kapasitesi ve hafızası test edilmelidir. Nöro-psikolojik testlerde sayılarla ne kadar eskisi gibi işlem yapabildiği, şekilleri kopyalama becerisi, yer-yön algısı, kısa dönemli bellek gibi  birçok beyin işlevi kontrol edilmektedir. Ayrıca, demans hastalığını diğerlerinden ayırt edebilmek için mutlaka tiroit hormonlarına ve vitamin B12 düzeyine bakılması gerekmektedir. Bu testlerin ardından demans belirtilerini destekleyici sonuçlar alınması durumunda, hastadan MR görüntüsü de istenebilir. Beyindeki yapısal bozulmalar MR görüntülerinden çıkarımsanabilir, fonksiyonel MR görüntüleme veya PET denilen beynin çalışmasını gösteren teknikler ile demans hastalarının beyinlerinde yavaşlayan bölgelerin tespiti daha hızlı yapılabilir. Bu şekilde hem tanı desteklenmiş olur hem de kapsamlı bir tedavi yol haritası çizilebilir. 

Sağlıklı günler dileriz.

Sosyal Hizmet Uzmanı - Zeynep Çalışkan